ଭୁବନେଶ୍ୱର,: ବଲାଙ୍ଗୀର ଜିଲ୍ଲାର ପାଟଣାଗଡ଼ ତହସିଲରେ ଥିବା ସାଲେପାଲି ଗାଁ ନିକଟରେ ଅବସ୍ଥିତ ସାଲେପାଲି ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ଖଣି ୧୨୨୩.୨୯ ହେକ୍ଟର ଅଞ୍ଚଳରେ ବ୍ୟାପିଛି। ୨୦୨୧ ମସିହା ଡିସେମ୍ବରରେ ମିନେରାଲ୍ ଏକ୍ସପ୍ଲୋରେସନ୍ ଆଣ୍ଡ୍ କନ୍ସଲ୍ଟାନ୍ସି ଲିମିଟେଡ୍ (ଏମ୍ଇସିଏଲ୍)ର ଭୂବିଜ୍ଞାନୀମାନଙ୍କ ଏକ ଦଳ ଏହି ଖଣି ଅଞ୍ଚଳ ପରିଦର୍ଶନ କରି ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ମିଶ୍ରିତ ଖୋଣ୍ଡଲାଇଟ୍ ନମୁନା ସଂଗ୍ରହ କରିଥିଲେ। ଗ୍ରାଫାଇଟ୍କୁ ଭାରତରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଓ ବିରଳ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥ ଭାବେ ବିଚାର କରାଯାଉଥିବାରୁ ଏହି ଖଣିକୁ ଜି-୨ ସ୍ତରୀୟ ଅନ୍ବେଷଣ ଏବଂ ବିନିଫିକେସନ୍ ସର୍ଭେ ପାଇଁ ସୁପାରିସ କରାଯାଇଥିଲା।
ଓଡ଼ିଶା ଭାରତର ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଖଣିଜ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏକ ବଡ଼ ସଫଳତା ହାସଲ କରିଛି। କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ପଞ୍ଚମ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଖଣିଜ ବ୍ଲକ୍ ନିଲାମରେ ଦେଶରେ ୧୫ଟି ଖଣିଜ ବ୍ଲକ୍ ମଧ୍ୟରୁ ୧୦ଟି ସଫଳତାର ସହ ନିଲାମ ହୋଇଛି, ଯେଉଁଥିରେ ଓଡ଼ିଶାର ବଲାଙ୍ଗୀର ଜିଲ୍ଲାରେ ଥିବା ସାଲେପାଲି ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ଖଣି ମଧ୍ୟ ରହିଛି। ଏହି ଖଣି ପାଇଁ ତାମିଲନାଡୁର କମ୍ପାନି ଭିନ୍ମିର୍ ରିସୋର୍ସେସ୍ ପ୍ରାଇଭେଟ୍ ଲିମିଟେଡ୍କୁ କମ୍ପୋଜିଟ୍ ଲାଇସେନ୍ସ (ସିଏଲ୍) ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି।
ସାଲେପାଲି ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ଖଣି ବଲାଙ୍ଗୀର ଜିଲ୍ଲାର ପାଟଣାଗଡ଼ ତହସିଲରେ ଥିବା ସାଲେପାଲି ଗାଁ ନିକଟରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏବଂ ଏହା ୧,୨୨୩.୨୯ ହେକ୍ଟର ଅଞ୍ଚଳରେ ବ୍ୟାପିଛି। ୨୦୨୧ ମସିହା ଡିସେମ୍ବରରେ ମିନେରାଲ୍ ଏକ୍ସପ୍ଲୋରେସନ୍ ଆଣ୍ଡ୍ କନ୍ସଲ୍ଟାନ୍ସି ଲିମିଟେଡ୍ (ଏମ୍ଇସିଏଲ୍)ର ଭୂବିଜ୍ଞାନୀମାନଙ୍କ ଏକ ଦଳ ଏହି ଅଞ୍ଚଳ ପରିଦର୍ଶନ କରି ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ମିଶ୍ରିତ ଖୋଣ୍ଡଲାଇଟ୍ ନମୁନା ସଂଗ୍ରହ କରିଥିଲେ, ଯାହା ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ମଜୁଦ ଥିବାର ପୁଷ୍ଟି କରିଥିଲା। ଗ୍ରାଫାଇଟ୍କୁ ଭାରତରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଓ ବିରଳ ଖଣିଜ ଭାବେ ବିଚାର କରାଯାଉଥିବାରୁ ଏହି ବ୍ଲକ୍କୁ ଜି-୨ ସ୍ତରୀୟ ଅନ୍ବେଷଣ ଏବଂ ବିନିଫିକେସନ୍ ସର୍ଭେ ପାଇଁ ସୁପାରିସ କରାଯାଇଥିଲା।
ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ହେଉଛି ସବୁଜ ଶକ୍ତି ଓ ଅତ୍ୟାଧୁନିକ ପ୍ରଯୁକ୍ତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ବ୍ୟବହୃତ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଖଣିଜ। ଏହା ଇଲେକ୍ଟ୍ରିକ୍ ଯାନ (ଇଭି) ଏବଂ ବ୍ୟାଟେରି ଷ୍ଟୋରେଜ୍ ସିଷ୍ଟମ୍ରେ ବ୍ୟବହୃତ ଲିଥିୟମ୍-ଇଅନ୍ ବ୍ୟାଟେରିରେ ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନ, ଯାହା ଭାରତର ନବୀକରଣୀୟ ଶକ୍ତି ଆଡ଼କୁ ଅଗ୍ରଗତି ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଜରୁରୀ। ଏହା ବ୍ୟତୀତ, ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ରିଫ୍ରାକ୍ଟରି ଉପକରଣ, ଇସ୍ପାତ ଉତ୍ପାଦନ, ଗାଡ଼ିର ବ୍ରେକ୍, ଲୁବ୍ରିକ୍ୟାଣ୍ଟ୍ ଏବଂ ପେନ୍ସିଲ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ। ଜିଓଲୋଜିକାଲ୍ ସର୍ଭେ ଅଫ୍ ଇଣ୍ଡିଆ (ଜିଏଆଇ) ଅନୁସାରେ, ଭାରତରେ ପ୍ରାୟ ୪୦ ନିୟୁତ ଟନ୍ ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ମଜୁଦ ରହିଛି, ଯେଉଁଥିରେ ଓଡ଼ିଶାର ଏକ ବଡ଼ ଅଂଶ ରହିଛି। ଓଡ଼ିଶାର କନ୍ଧମାଳ (ତୁମୁଡ଼ିବନ୍ଧ, କୋଟଗଡ଼, ଦାରିଙ୍ଗିବାଡ଼ି, ରାଇକିଆ, କେ ନୂଆଗାଁ), ଢେଙ୍କାନାଳ (ବନ୍ଧୁଭୂଇଁ) ଏବଂ ନୟାଗଡ଼ (ଖୁଣ୍ଟୁପଡ଼ା) ଜିଲ୍ଲାରେ ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ମଜୁଦ ଥିବା ଜିଏଆଇ ପୁଷ୍ଟି କରିଛି।
୨୦୨୫ ଜାନୁଆରୀ ୨୮ରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ପଞ୍ଚମ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଖଣିଜ ନିଲାମରେ ଗ୍ରାଫାଇଟ୍, ଫସଫୋରାଇଟ୍, ଫସଫେଟ୍, ରେୟାର ଏଆର୍ଥ ଏଲିମେଣ୍ଟ୍ସ (ଆରଇଇ), ଭାନାଡିୟମ୍ ଏବଂ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ପଟାସ୍ ଓ ହାଲାଇଟ୍ ଖଣି ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲା। ସାଲେପାଲି ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ଖଣି ଏହି ନିଲାମରେ ସଫଳ ହୋଇଥିବା ବ୍ଲକ୍ଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ, ଯେଉଁଥିରେ ଭିନ୍ମିର୍ ରିସୋର୍ସେସ୍ ପ୍ରାଇଭେଟ୍ ଲିମିଟେଡ୍ ପସନ୍ଦଯୋଗ୍ୟ ବିଡର୍ ଭାବେ ଉଭା ହୋଇଥିଲା। ଏହି କମ୍ପାନିକୁ ଖଣି ପରିଚାଳନା ଆରମ୍ଭ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ଜଙ୍ଗଲ, ବନ୍ୟଜନ୍ତୁ, ପରିବେଶ ମଞ୍ଜୁରି ସହ ଖଣି ଯୋଜନାର ଅନୁମୋଦନ ହାସଲ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ। ୨୦୨୫ର ଖସଡ଼ା ମିନେରାଲ୍ (ଆକ୍ସନ୍) ଦ୍ୱିତୀୟ ସଂଶୋଧନ ନିୟମାବଳୀ ଅନୁଯାୟୀ, ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ନିଲାମ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଆହୁରି ସରଳ ଓ ସ୍ୱଚ୍ଛ କରିବା ଲକ୍ଷ୍ୟରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି।
ଜିଏଆଇ ରିପୋର୍ଟ ଅନୁସାରେ, ଓଡ଼ିଶାର ମାଟି ତଳେ ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ସହିତ ନିକେଲ୍ ଓ କ୍ରୋମିୟମ୍ ଭଳି ଅନ୍ୟ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଖଣିଜ ମଧ୍ୟ ରହିଛି। ପଞ୍ଚମ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ନିଲାମରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଦେଶରେ ପଟାସ୍ ଓ ହାଲାଇଟ୍ ଖଣି ନିଲାମ ହୋଇଛି, ଯାହା ରାଜସ୍ଥାନରେ ଅବସ୍ଥିତ। କେନ୍ଦ୍ର ଖଣି ମନ୍ତ୍ରୀ ଜି. କିଷନ ରେଡ୍ଡିଙ୍କ ଅନୁସାରେ, ଏହି ଖଣିଗୁଡ଼ିକ ଭାରତକୁ ସାର ଉତ୍ପାଦନରେ ଆତ୍ମନିର୍ଭର କରିବାରେ ସହାୟକ ହେବ, ଯାହା ଆମଦାନୀ ନିର୍ଭରତା ହ୍ରାସ କରିବ।
